Yunnan to jedna z najbardziej barwnych i ciekawych prowincji w Państwie Środka, która dopiero w ostatnich latach zaczęła być coraz częściej odwiedzana i doceniana przez turystów zarówno Chińskich jak i z całego świata. Nazwa „Yunnan” 云南 dokładnie oznacza „na południe od chmur” [1]. Sama nazwa sugeruje pewną metaforyczną izolację prowincji Yunnan wobec 22 pozostałych i rzeczywiście Yunnan swoją „egzotyczną innością” na którą składa się dziewicza przyroda, miejsca o magicznej atmosferze oraz liczne mniejszości etniczne przyciąga masowo nawet rodowitych Hanów. Do dnia dzisiejszego dużo Chińczyków Han myśli o Yunnanie jako o ,,prowincji granicznej”.
Położenie
Yunnan jest usytuowaną na południowym zachodzie kraju malowniczą prowincją, która stanowi swoistą ,,bramę do Azji Południowo Wschodniej”. Prowincja graniczy z Sichuanem, Guizhou, Regionem Autonomicznym Guangxi Zhuang, Wietnamem, Laosem, Birmą oraz Tybetem.
Korzystna lokalizacja Yunnanu zadecydowała o tym, że miejsce to od wieków podlegało różnorakim wpływom i stanowiło skrzyżowanie szlaków handlowych (tzw. „mały lądowo-morski Szlak Jedwabiu” nazywany również „drogą birmańską” [2]) i kulturowych.
Prowincja Yunnan zajmuje powierzchnię 394 000 kilometrów kwadratowych, a jej populacja to ponad 40 milionów, w tym połowa to reprezentanci około 24 mniejszości narodowych takich jak: Yi, Bai，Zhuang, Naxi, Dai, Mosu, Hui.
Charakterystyka topograficzna i klimatyczna
Yunnan jest jednym z najbardziej zróżnicowanych geograficznie regionów Chin-każdy znajdzie tu coś dla siebie – bogate ukształtowanie terenu zapewnia wręcz skrajne doznania. Miłośnicy gór wybiorą pięciotysięczniki leżące w regionie Shangri-la [3] tuż u podnóży Himalajów, natomiast amatorzy ekstremalnych przygód, naturalnego bogactwa, botanicy, entomologowie znajdą raj w tzw. chińskiej dżungli Xishuangbanna i znajdujących się tam lasach deszczowych. Mimo zróżnicowań topograficznych Yunnanu można jednak zaryzykować pewne uogólnienie i powiedzieć, że na terenie całej prowincji dominują tereny górzyste- średnia wysokość to 2 000 m. n.p.m (większość terenów prowincji leży w Wyżynie Yunnan-Guizhou [4])
Dolina Słoni Xishuangbanna
Przez Yunnan przepływają najważniejsze rzeki Azji: Jangcy, Rzeka Perłowa, Rzeka Czerwona i Mekong co również ma wpływ na obecny obraz ukształtowania terenu, poza tym bieg tych rzek powodował, że w prowincji od wieków tereny były żyzne i zdatne do upraw rolniczych między innymi słynnej herbaty Yunnańskiej.
Ze względu położenie geograficzne Yunnan charakteryzuje się raczej łagodnym klimatem (średnia temperatura w styczniu wynosi : od 8°C do 17°C a w lipcu 21°C do 27°C). Stolica prowincji – Kunming znana jest również jako Miasto Wiecznej Wiosny (春城）- co chyba jest najbardziej trafnym określeniem warunków atmosferycznych panujących w Yunnanie [5]. Jedynymi wyjątkami od tej pogodowej sielanki są okolice Shangri- la i wschodnie górzyste tereny, gdzie zimy są wietrzne i chłodne (dla przyjezdnych jest to wyczuwalne i dotkliwe ponieważ mieszkańcy południa Chin nie mają w swoich mieszkaniach ogrzewania).
Średnie roczne opady w prowincji wahają się od 600 – 2.300 mm , przy czym należy pamiętać, że ponad połowa z tej liczby opadów ma miejsce podczas pory deszczowej trwającej od czerwca do sierpnia.
Rys historyczny
Yunnan to ostatni wielki region, który dołączył do chińskiego imperium, ale jego burzliwa wcześniejsza historia do dziś jest widoczna w dziedzictwie kulturowym prowincji, zwyczajach ludności i lokalnej odrębności kulturowej. Fakt, że był przez wiele lat region ten był miejscem odrębnym i niezależnym od „właściwych” imperialnych Chin stworzył silną lokalną tożsamość.
Z historycznego punktu widzenia Yunnan zawsze był niepewnym, dążącym do swojej suwerenności terytorium Chińskiego Imperium. Związane to było oczywiście z położeniem i sąsiedztwem krajów Azji Południowo-Wschodniej jak i silnie odczuwalnymi wpływami mniejszości narodowych, które zawsze demonstrowały chęć walczenia o niepodległość regionu.
Chińczycy po raz pierwszy opanowali te tereny w IV w p. n. e. (kampania podboju trwała 10 lat) i utworzyli małe królestwo Dian ze stolicą niedaleko dzisiejszego Kunmingu. W tamtych czasach władze zapoczątkowały handel jedwabiem, przez Yunnan biegł transkontynentalny szlak handlowy, który sprawił, że region ten szybko zwrócił uwagę władców dynastii Han。 Księstwo Dian do czasów podbicia przez Dynastię Han (207p.n.e.-220 n. e) cieszyło się niezależnością i było całkowicie odcięte od reszty Chin..
W 109 roku p.n.e. imperator Wu (Wu Di) wydał rozkaz wyruszenie na południe i założenia prowincji Yizhou oraz 24 regionów. Stolica miała być w regionie Dianchi (dzisiejszy Jinning).Następnie aby rozwinąć handel z Birmą i Indiami, imperator Wu wysłał Tang Meng’a żeby dopilnował rozbudowy „Drogi Pięciu Stóp”, którą następnie przemianowano ją na „Południowo Zachodnią Drogę Barbarzyńców [6]”. W czasie tego okresu rolnictwo w prowincji Yunnan był na całkiem niezłym zupełnie „nie barbarzyńskim” poziomie – mieszkańcy do roli używali narzędzi wykonanych z brązu, a ich inwentarz był zróżnicowany.
W 109 n.e. ustanowiono powiat Yunnan (wtedy oficjalnie po raz pierwszy pojawiła się nazwa Yunnan- nazwa związana była z powodu położenia przy górze Yun). Już w tamtych czasach powiat Yunnan był oazą dla wielu niezależnych i niepodległych królestw i różnych mniejszości. Obszar ten rozwinął się, a następnie zniknął z wszelkich map i zapisków. Historyczne ślady pojawiają się dopiero za dynastii Tang (618-907n.e), prowincja wówczas została podzielona na kilka księstw. Podział ten również przebiegł w ciekawy sposób i dał początek nowej dynastii na południu.
W VIII wieku na południowym zachodzie rządziło 6 książąt, jeden z nich podróżując na północ mówił, że pochodzi z miejsca na „południe od chmur” utwierdzając tym samym nazwę Yunnan na północnych rubieżach kraju. W 732 roku najbardziej ekspansywny w swych działaniach książę zaprosił pozostałych 5 pod pretekstem wspólnego ucztowania i szybko pozbył się konkurencji przejmując władzę nad ich terytoriami i zakładając w ten sposób w Yunnanie Królestwo Nanzhao. Królestwo ze stolicą w Dali nad jeziorem Erhai przez 500 lat trwało nieprzerwanie jako stabilny i silny organizm państwowy. Ten udany okres w historii Yunnanu zakończył się wraz z podbiciem prowincji przez mongolskiego dowódcy – Kubilaja Khana w 1253 roku. Yunnan jako pierwszy dostał się pod kontrolę potomka legendarnego wodza Chyngis –Hana. Wiele tamtejszych królestw, musiało zrzec się tronów. Yunnan stał się prowincją Imperium Kublaia Khana., który przysłał tam odziały muzułmanów, w celu regulacji sytuacji politycznej skutecznie nie dopuszczając do żadnych ruchów niepodległościowych wszczynanych przez mniejszości etniczne. Mimo to władze dynastii Yuan ciągle korzystały z usług byłych, rodzimych wodzów którzy byli zobowiązani płacić wysokie podatki. Tuż po upadku dynastii mongolskiej w Yunnanie zapanował chaos.
Władzę przejęła dynastia Ming, która nie wykazywała żadnego zainteresowania Yunnanem, aż do 1381 roku, wtedy rząd pozwolił generałowi Mu Ying ustanowić tam dziedziczny i feudalny system. W międzyczasie Yunnan był obiektem ataków ze strony Birmy, którym stawiła dzielnie opór.
Prowincja Yunnan była ostatnim miejscem (siły dowodzone przez mingowskiego generała Zhou Youlanga) które walczyło z dynastią Qing nawet po tym jak mandżurska dynastia oficjalnie podbiła Kunming- stolicę prowincji w 1659 roku.
W późniejszym czasie (1855) Yunnan ze względu na spory odsetek ludności wyznania muzułmańskiego był świadkiem krwawych zamieszek. Eskalacja i próba sił między Chińczykami a Muzułmanami trwała 20 lat obfitując w tragiczne wzajemne bezczeszczenie i podpalanie ważnych miejsc – wówczas ucierpiało wiele świątyń i zabytków buddyjskich. Konflikt skończył się w 1873 roku. Chińczycy wybili ludność muzułmańską – populacja Yunnanu po raz drugi w swojej długiej historii została wyludniona. Tuż po upadku dynastii Qing w 1911 roku Yunnan dostał się w ręce lokalnych przywódców wojskowych i tym samym skończył się etap odrębnej historii. Późniejsze wydarzenia jakie miały miejsce w Yunnanie podzieliły losy reszty kraju.
Współczesna architektura Kunmingu Most most w Xishuangbanna
Co stanowi o unikalności Yunnanu?
Niezwykle barwna i emocjonująca historia prowincji, jej sprzyjający klimat i położenie, wielość barwnych mniejszości etnicznych sprawia, że to miejsce jest jedynym tego rodzaju w Chinach. Na każdym kroku Yunnan ujawnia swoje bogactwo naturalne (lasy deszczowe, dolina słoni w Xishuangbannie) i intrygujące dziedzictwo kulturalne (prastara kultura Dongba stworzona przez ludność Naxi). Odwiedzając tę prowincję, oprócz świadomości ogromnego potencjału gospodarczego i naturalnego, trzeba też się dać uwieść niepowtarzalnej atmosferze. W prowincji „na południe od chmur” tempo życia jest spokojniejsze i bardziej leniwe niż w metropoliach takich jak Shanghai czy Pekin, i choć ludzie zarabiają mniej wiodą często prostsze życie, mają za to więcej czasu i zielonej przestrzeni, gdzie mogą ćwiczyć tai-qi, śpiewać ludowe piosenki czy po prostu chłonąć każdą chwilę. Duma mieszkańców z piękna Yunnanu i niezwykle rozwinięta tożsamość lokalna jest odczuwalna nawet dla niewprawnie władającego językiem chińskim turysty.
Yunnan nie tylko oferuje bogate złoża naturalne (tu znajdują się najbogatsze krajowe zasoby metali nieżelaznych tj. ołów, cynk, german, złoża fosforu i krzemu,) jedne z bardziej okazałych upraw (np. gumy, bananów i tytoniu)[7] ale także krajobrazy i miejsca, które są prawdziwą ucztą dla duszy i ciała.
Korespondentka z Chin – Maria Kruczkowska w swoim artykule dla Gazety Wyborczej „Yunnan, czyli rozkosz dla oczu” [8] napisała, że jest to ” Kazimierz i Zakopane w jednym” trudno się z tym stwierdzeniem nie zgodzić, warto tylko jeszcze dodać, że pośród tej bogatej kulturowej i naturalnej mozaiki znalazło się też miejsce na nowoczesne autostrady, ciekawe architektonicznie 30 piętrowe wieżowce. Yunnan rozwija międzynarodowe połączenia i wzmacnia znaczenie rodzącej się regionalnej metropolii Kunmingu.
Yunnan już nie jest „barbarzyńskim i dzikim” zakątkiem Państwa Środka, wraz z dynamicznym rozwojem rynków Azji Południowo-Wschodniej, zyskała też sama prowincja.
W Kunmingu powstaje czwarte największe lotnisko międzynarodowe obsługujące loty do Azji Południowo-Wschodniej, prowadzone są negocjacje dotyczący budowy autostrady do Indii [9]. Yunnan coraz częściej jest istotnym punktem na handlowej mapie Chin. Władze prowincji postawiły na rozwój turystyki, infrastruktury miejskiej i międzynarodowy przemysł herbaciany.
Szczegółów, które składają się na urzekający wręcz bajkowy obraz tej prowincji nie da się opisać. Bo jak oddać zapach górskiego powietrza w Lijiangu, widok kobiet Bai tkających i haftujących czepce na ulicach w Dali lub produkujące jedyne w swoim rodzaju batiki. Niepowtarzalny jest smak yunnańskiego makaronu (过桥米线), zachwycają zabytki buddyjskie, a piękne rękodzieło tworzone jest na potrzeby własne , a nie tylko dla turystów. Jedyne w swoim rodzaju są gorące źródła w Anning czy krasowe formy magicznego kamiennego lasu w Shilin. Tego trzeba doznać osobiście.
Shilin
Podróżując po Yunnanie nie można ominąć miejsc takich jak Lijiang, Dali, Kunming, Shilin, Xishuangbanna, Shangri-la, które jeszcze zachowały swój niepowtarzalny charakter, jednak należy się pośpieszyć, gdyż ich piękno może się okazać ulotne z w zderzeniu z tempem i natarczywością współczesnego świata.
O potencjalne Yunnanu dziś mówi się coraz więcej, więc i liczba turystów zaglądających w tamte strony z roku na rok jest coraz większa. W chłodny wiosenny dzień wąskie uliczki Lijiangu wypełnia tłum turystów, zdecydowana ich większość to Chińczycy, ale coraz częściej turyści z innych części świata odkrywają to magiczne miejsce. Widok szarych kamiennych dachów starówki Lijiangu w zachodzącym słońcu będzie towarzyszył wielu z nich przez długi czas.
Lijiang nocą
Brytyjskie czasopismo „Monocle” [10] nazwało Kunming pretendentem do bycia „kolejnym Shanghaiem” tym samym wskazując na tempo i kierunek przemian, które tam zachodzą. Zmiany widoczne są na każdym kroku, w Kunmingu powstaje interesująca zabudowa administracyjnej części miasta, na tle której widoczne są stare drewniane domki z warsztatami rzemieślników i pracowniami kaligrafów. Obok przyświątynnych ogrodów i miejskich parków, Kunming szczyci się rozległymi terenami międzynarodowych wystaw i ekspozycji. I choć z jednej strony taka perspektywa rozwoju kreuje ogromną szansę na poprawę warunków bytowych mieszkańców, rozwój gospodarczy całej prowincji, ale z drugiej strony jest to realne zagrożenie, że magia Yunnanu może kiedyś zniknie, rozpłynie się w międzynarodowym charakterze nowej architektury, hałasie pop kultury i coraz bardziej zwesternizowanym społeczeństwie.
Przypisy:
[1] znak 云 to chmura; a znak 南 to południe.[2] Kajdańska A., Kajdański E.; Jedwab. Szlakami dżonek i karawan; Wydawnictwo Książka i Wiedza, Warszawa 2007; s. 69
[3] określenie „Shangri-la” jako fikcyjna i mityczna kraina leżąca u podnóża Himalajów, gdzie ludzie pędzą harmonijny i szczęśliwy żywot pojawiło się w 1933 roku wraz z książką Jamesa Hiltona ”Lost Horizon”. Od tego czasu wiele miejsc na świecie m. in. w Indiach, Pakistanie , Chinach pretendowało do bycia inspiracją Hiltona. Za sprawą eskapady botanika, podróżnika i badacza Josepha Rock’a który zauważył bardzo dużo zbieżności między opisywaną magiczną krainą a północno zachodnią częścią Yunnanu. Po badaniach Rock’a przyjęto tereny tej części Yunnanu posłużyły jako natchnienie autorowi przy jego książce.
[4] W polskiej literaturze można zobaczyć zapis używający innej transkrypcji: Wyżyna Junnańsko-Kuejczouska
[5] PASCAL Przewodnik praktyczny: Chiny; Wydawnictwo Pascal, Bielsko-Biała 2006
[6] słowo barbarzyńcy używane w stosunku do mieszkańców prowincji Yunnan jest często spotykane-uważano, że mieszkańcy tej prowincji przez swoją kulturową izolację i wielość mniejszości narodowych nie byli na takim samym poziomie ucywilizowania co Chińczycy z Północy. To określenie było również używane za czasów dynastii Ming i Qing, kiedy Yunnan traktowano jako „kolonię karną” Chin i wysyłano tam niechciane elementy, przestępców etc.
[7] Strona People’s Government of Yunnan Province: https://www.eng.yn.gov.cn/yunnanEnglish/144115188075855872/index.html
[8] Kruczkowska M. ; artykuł Yunnan, czyli rozkosz dla oczu [w: Gazeta Wyborcza], Gazeta Wyborcza, 12.12. 2003
[9] https://www.gokunming.com/en/blog/item/68/kunming_to_build_chinas_4thlargest_airport
[10] https://www.monocle.com/sections/business/Magazine-Articles/The-Next-Shanghai/
Źródła:
Kajdańska A., Kajdański E; Jedwab. Szlakami dżonek i karawan; Wydawnictwo Książka i Wiedza, Warsazwa 2007;
Jin Siwei; A travel Guide to Yunnan; Yunnan Publlishing House of Nationalities, Kunmnig 1998
Kruczkowska M. ; artykuł Yunnan, czyli rozkosz dla oczu [w: Gazeta Wyborcza], Gazeta Wyborcza, 12.12. 2003
Hilton J.; Lost Horizon; Harper Perennial; 2004
Goullart P.; Forgotten Kingdom; Caravan Press , 2007
PASCAL Przewodnik praktyczny: Chiny; Wydawnictwo Pascal, Bielsko-Biała 2006
Ray N., Vietnam, Cambodia, Laos and the Greater Mekong (Lonely Planet Multi Country Guide); Lonely Planet Publications; 1- sza edycja 2007
https://www.gokunming.com/en/blog/item/68/kunming_to_build_chinas_4thlargest_airport
https://www.monocle.com/sections/business/Magazine-Articles/The-Next-Shanghai/
https://www.eng.yn.gov.cn/yunnanEnglish/144115188075855872/index.html
WU 1(205), 2010 r.